Τι είναι η Συνθήκη Σένγκεν από την οποία μπορεί να βγει η Ελλάδα;

http://www.newsfish.gr

Οι προσφυγικές ροές από τη Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη προκαλούν ανακατατάξεις και ανατροπή των δεδομένων πλαισίων στον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής. Θύμα αυτής της μεταβολής είναι και η Συνθήκη Σένγκεν που οι περισσότεροι γνωρίζουν από τους ελέγχους στα αεροδρόμια.

Επιμέλεια: Αναστάσης Ασκητάς

Τι είναι όμως πραγματικά η Συνθήκη Σένγκεν; Για ποιο σκοπό δημιουργήθηκε; Γιατί αμφισβητείται η λειτουργικότητά της σήμερα; Με ποιο τρόπο άλλαξε τη ζωή των Ευρωπαίων;

Τι είναι η Συνθήκη Σένγκεν;

Το Schengen είναι μια κωμόπολη στο Λουξεμβούργο, όπου, στις 14 Ιουνίου του 1985, υπογράφηκε η ομώνυμη Συνθήκη από 5 κράτη της ΕΟΚ (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο, Γερμανία, Γαλλία). Στην Ελλάδα 12 μέρες πριν, στις 2/6/1985, το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου κέρδιζε την επανεκλογή του ως κυβέρνηση και λίγες μέρες μετά ο ΠΑΟΚ πανηγύριζε το δεύτερό του πρωτάθλημα.

Η υπογραφή της Συνθήκης του Σένγκεν εκπλήρωνε τη δεύτερη «υποχρέωση» της παγκοσμιοποιημένης φιλελεύθερης οικονομίας, την ελεύθερη διακίνηση ανθρώπινου κεφαλαίου (εργατικού δυναμικού). Ο άλλος πυλώνας είναι η ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίου που επιτεύχθηκε με τη σταδιακή κατάργηση των δασμών και των τελωνειακών ελέγχων. Έτσι τελείωσε η εποχή του προστατευτισμού των εθνικών οικονομιών.

Η Ελλάδα υπέγραψε τη Συνθήκη το 1992 και εφάρμοσε τους όρους της το 2000. Ο αρχικός γεωγραφικός χώρος της Συνθήκης διευρύνθηκε στα επόμενα χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί πως η Συνθήκη είναι ουδέτερη ως προς τις άλλες μορφές ενοποιήσης. Δηλαδή μια χώρα μπορεί να ανήκει στο χώρο Σένγκεν και όχι στην ΕΕ ή το αντίστροφο. Συνεπώς, η είσοδος ή έξοδος από τη Συνθήκη Σένγκεν δεν υπονοεί την ταυτόχρονη και ομόρροπη κίνηση ως προς την ΕΕ.

Πώς επηρεάζει την καθημερινότητα των Ευρωπαίων;

Η Συνθήκη Σένγκεν διαμορφώνει για τα μέλη της κοινούς κανόνες περί ασύλου, καταργεί του τελωνειακούς ελέγχους, επιτρέπει στα σώματα ασφαλείας μιας χώρας να καταδιώξουν έναν ύποπτο έξω από τα σύνορά της, δημιουργεί τον διαχωρισμό των ταξιδιωτών στα αεροδρόμια μεταξύ χωρών Σένγκεν και χωρών εκτός Σένγκεν κλπ.

Η εξοικείωση με την κατάργηση των ελέγχων στα σύνορα δεν είναι ικανοποιητική για τους Έλληνες πολίτες λόγω του γεγονότος πως η Ελλάδα δεν διαθέτει χερσαία σύνορα με χώρα που να ανήκει στο χώρο Σένγκεν. Τα σύνορα Γερμανίας - Ολλανδίας περισσότερο μοιάζουν με τα όρια του Νομού Θεσσαλονίκης με το Νομό Σερρών, όπου μια πινακίδα εύχεται καλό ταξίδι στον οδηγό και μια άλλη τον καλωσορίζει, παρά με τα σύνορα Ελλάδας - ΠΓΔΠ ή Ελλάδας - Τουρκίας.

Πέρα από την ελεύθερη διακίνηση του ανθρώπινου κεφαλαίου, η Συνθήκη Σένγκεν προβλέπει συγκεκριμένες προδιαγραφές ασφαλείας. Η «εύκολη» μετάβαση από μια χώρα σε μια άλλη «γέννησε» τη δυνατότητα της «για ένα καφέ» βόλτας στο Μιλάνο και τη Ρώμη. Ο τουρισμός ήρθε ως δευτερεύων τομέας που διευκολύνθηκε από τη Συνθήκη Σένγκεν αλλά ίσως είναι περισσότερο σημαντικός για χώρες όπως η Ελλάδα που δεν προσδοκά να προσελκύσει εργατικό δυναμικό από άλλες χώρες αλλά βασίζει την οικονομία της κατά πολύ στον τουριστικό κλάδο.

Για τους πολίτες της Ελλάδας όμως, η πρωτεύουσα διευκόλυνση που παρέχει η Συνθήκη Σένγκεν είναι η «ανώδυνη» μετανάστευση στα χρόνια της κρίσης προς περισσότερο ευνοϊκές αγορές εργασίας. Το βασικό γνώρισμα της Συνθήκης είναι η χωρίς επίδειξη εγγράφων ταυτοπροσωπείας (ταυτότητα, διαβατήριο) μετακίνηση. Ο λόγος που στα αεροδρόμια γίνεται επίδειξη ταυτότητας είναι ότι κάπως πρέπει να καταγραφούν οι επιβάτες και όχι ο έλεγχος καθεαυτός.

Γιατί συζητιέται η έξοδος της Ελλάδας από το χώρο Σένγκεν;

Ο λόγος που συζητιέται η έξοδος από τη Συνθήκη του Σένγκεν είναι το γεγονός πως οι χώρες - μέλη της διατηρούν κοινούς κανόνες ασύλου. Με την παρούσα προσφυγική κρίση να εντείνεται, οι δυτικοευρωπαϊκές χώρες δεν θέλουν να έχουν κοινούς κανόνες ασύλου με την Ελλάδα. Με το μαστίγιο προσπαθούν να επιβάλλουν στην Ελλάδα να συγκρατεί τις μεταναστευτικές ροές στον ευρωπαϊκό Νότο και με το καρότο δελεάζουν την Τουρκία να επανυποδέχεται τους πρόσφυγες στην Ανατολή.

Η πλάνη αυτής της πολιτικής είναι πασιφανής. Κάποιος που φεύγει κυνηγημένος από έναν τόπο, το μόνο που δεν θέλει είναι να επιστρέψει εκεί. Άλλη μια φορά που η Ευρώπη επιδεικνύει τη μυωπική της οπτική επί των εξελίξεων. Είναι ενδεικτική βεβαίως η τάση των κρατών να επιστρέφουν σε τακτικές προστατευτισμού. Είναι κρίμα όμως, η πρόοδος που κατέγραψε η Ευρώπη σε αυτό τον τομέα στον 20ο αιώνα να πάει χαμένη και να επιστρέψει ο κόσμος σε μια εποχή περιχαράκωσης, επιφυλακτικότητας, στείρου προστατευτισμού και εθνικισμών.